ZESTAWIENIE WAŻNIEJSZYCH POJĘĆ I WYRAŻEŃ JAPOŃSKICH UŻYWANYCH PODCZAS TRENINGÓW AIKIDO
POJĘCIA PODSTAWOWE, KLUCZOWE POSTACIE
AIKIDO – pojęcie używane przez Morihei Ueshibę od 1942 roku na określenie stworzonej przez siebie sztuki walki
AI – miłość, harmonia
KI – energia życiowa
DO – droga, sposób
MORIHEI UESHIBA, O-SENSEI , ur. 14.12.1883, zm. 26.4.1969, twórca aikido
KISSHOMARU UESHIBA, syn Morihei Ueshiby (zm. 4.1.1999)
MORITERU UESHIBA, wnuk Morihei Ueshiby, obecny Doshu, prezes Fundacji Aikikai, Dyrektor Generalny Hombu Dojo
MITSUTERU UESHIBA – prawnuk Morihei Ueshiby, Waka Sensei
DOJO, ETYKIETA, ORGANIZACJA
HOMBU DOJO – dojo centralne, znajduje się przy 17 – 18 Wakamatsu Cho, Shinjuku-ku, 162 Tokyo; założoneprzez M. Ueshibę po II Wojnie Światowej. Obecnie stanowi również główną siedzibę Fundacji Aikikai: AIKIDO WORLD HEADQUARTERS
DOSHU – tytuł aktualnego lidera aikido, prezesa Fundacji AIKIKAI, obecnie jest nim Moriteru Ueshiba
O’SENSEI – największy nauczyciel, tytuł przynależny do Morihei Ueshiby, twórcy aikido
SENSEI – mistrz, nauczyciel
SEMPAI – osoba prowadząca zajęcia z upoważnienia Sensei
DAN – międzynarodowe stopnie mistrzowskie (od 1 do 8), nadawane przez egzaminatorów Aikikai
KYU – stopnie uczniowskie (od 6 do 1), nadawane przez egzaminatorów
DOJO – sala ćwiczeń
ARIGATO – dziękuję;
DOMO ARIGATO GOZAIMASHITA – dziękuję bardzo
ONEGAI SHIMASU – dosł. „proszę”, zaproszenie do wspólnego ćwiczenia
SEIZA – polecenie przyjęcia pozycji siedzącej (siadu klęcznego na piętach)
KIRITSU – polecenie przyjęcia pozycji stojącej
HAJIME – dosł. początek, rozpoczęcie: sygnał rozpoczęcia ćwiczeń dawany przez prowadzącego zajęcia
REI – ukłon
TORI – ćwiczący: atakowany, wykonujący technikę (lub NAGE – rzucający, jap. nageru – rzucać); obrona
UKE – ćwiczący: ten, który atakuje, na którym jest wykonywana technika (jap. ukeru – przyjmować)
KEIKO GI – strój treningowy (kimono)
HAKAMA – szerokie, tradycyjne spodnie japońskie
ZORI – klapki
BOKKEN – drewniany miecz treningowy
JO – kij treningowy
TANTO – drewniany nóz treningowy
LICZEBNIKI
ICHI – 1
NI – 2
SAN – 3
SHI – 4
GO – 5
ROKU – 6
SHICHI – 7
HACHI – 8
KYU – 9
JU – 10
JU-ICHI – 11
JU-NI – 12
NI-JU – 20
SANU – 30
HYAKU – 100
NI-HYAKU – 200
SEN – 1000
POSTAWA, RUCHY, KROKI, PRZEWROTY, ĆWICZENIA
POSTAWA
AI HANMI – układ ćwiczących: obie osoby stoją w tej samej pozycji
GYAKU HANMI – układ ćwiczących: „pozycja lustrzana”, osoby ćwiczące stoją w odwrotnych pozycjach, jakby stanowiły własne odbicie lustrzane
HIDARI KAMAE – postawa z lewą nogą z przodu
MIGI KAMAE – pozycja z prawą nogą z przodu
SEIZA – siad klęczny japoński na płaskich stopach
KIZA – siad klęczny japoński z podwiniętymi palcami
SHIZEN TAI – pozycja swobodna, naturalna, stopy rozstawione na szerokość barków, ręce wzdłuż tułowia
SHIZENHON TAI – pozycja „na baczność”
ZA HO – ćwiczenia w siadzie
RUCHY, KROKI
SABAKI – ruch
TAI SABAKI – sposoby przemieszczania ciała
ASHI SABAKI – ruch stóp
AYUMI ASHI – krok przestawny
OKURI ASHI – krok odstawny
TSUGI ASHI – krok dostawny
SHIKKO – poruszanie się na kolanach
IRIMI – wejście, ruch w przód
OMOTE – kierunek ruchu: w stronę twarzy, przodu partnera
URA – kierunek ruchu: do tylu, w stronę pleców partnera
TENKAI – zwrot w miejscu, obrót ciała o 180 stopni bez wykonywania kroków
ZEMPO (IRIMI) TENKAI ASHI – krok naprzód i zwrot w miejscu
TENKAN – dosł. „przekształcić”; w wersji podstawowej: obrót ciała o 180 stopni z wycofaniem nogi
TE-GATANA czyli ręki – miecza; opuszczanie ręki następuje jednocześnie z krokiem: wszystkie ruchy musza być wykonywane w harmonii z oddechem
PRZEWROTY
MAE UKEMI – przewrót w przód
USHIRO UKEMI – przewrót w tył
YOKO UKEMI – pad na bok
KOHO UKEMI UNDO – ćwiczenie przygotowujące do ukemi, kołyska ze zmianą postawy
ĆWICZENIA
AIKI TAISO – zestaw ćwiczeń rozgrzewająco – rozciągających, mających przygotować do zasadniczej części zajęć
FUNAKOGI UNDO – ćwiczenie wiosłowania”, ćwiczenie wzmacniające pozycję, mające na celu rozbudzenie (dźwięczne wiosłowanie) i scentrowanie Ki (FURITAMA)
HAISHIN UNDO – ćwiczenie rozciągająco – rozluźniające, stosowane przeważnie na koniec zajęć, polegające na naciągnięciu na plecy partnera, który trzyma nas za nadgarstki
KOKYU HO – „ćwiczenie oddechu”, ćwiczenie wykonywane w pozycji stojącej lub siedzącej, polegające na dojściu do centrum partnera, poznawaniu pracy jego ciała przy jednoczesnej pracy nad własnym oddechem
ORENAI TE – „niezginalna ręka”. intencją jest wyobrażenie i doświadczenie przepływu Ki przez ramię
TAI NO TENKAN HO – wykorzystanie ruchu tenkan w ćwiczeniu z partnerem: obrót ciała o 180 stopni z uniesieniem rąk, jakby w ruchu trzymania dużej kuli
TEKUBI „undo” – „nadgarstek”, ćwiczenia rozgrzewające nadgarstki
ATAKI: UCHWYTY, UDERZENIA, KOPNIĘCIA
KATATE TORI – uchwyt za rękę
KATA TORI – uchwyt za bluzę na wysokości ramienia
KATA TORI MEN UCHI – uchwyt za bluzę na wysokości ramienia z jednoczesnym uderzeniem w głowę
KATATE RYOTE TORI ( = MOROTE TORI)
MOROTE TORI – uchwyt dwiema rękami za jedną rękę
MUNE TORI MEN UCHI – uchwyt za bluzę na wysokości klatki piersiowej z jednoczesnym uderzeniem w głowę
RYO HIJI TORI – uchwyt za bluzę na wysokości łokci (lub za łokcie) obiema rękami
RYO KATA TORI – uchwyt za bluzę dwiema rękami
RYOTE TORI – uchwyt za dwie ręce
USHIRO WAZA – atak od tyłu
USHIRO ERI TORI – uchwyt z tyłu za kołnierz
USHIRO KATATE TORI KUBI SHIME – uchwyt z tyłu za rękę z jednoczesnym duszeniem
USHIRO RYOSODE TORI – uchwyt z tylu za dwa rękawy
SHOMEN UCHI – cięcie proste mieczem lub ręką w płaszczyźnie pionowej
YOKOMEN UCHI – cięcie ukośne z lekkim zejściem na bok
TSUKI – uderzenie proste
MAE GERI – proste kopnięcie w przód
ATEMI – uderzenie w wrażliwy punkt ciała dla zaburzenia równowagi psychofizycznej przeciwnika
JODAN – wysoko głowa, szyja, ramiona)
CHUDAN – średnia wysokość (tułów, splot słoneczny)
GEDAN – nisko (poniżej bioder)
SPOSOBY ĆWICZENIA I WYKONYWANIA TECHNIK
TACHI WAZA – techniki lub ćwiczenia wykonywane w pozycji stojącej
HANMI HANDACHI WAZA – tori siedzi, uke stoi
SUWARI WAZA – techniki lub ćwiczenia wykonywane w pozycji klęczącej
IPPAN GEIKO – tori jest atakowany przez jednego uke
KAKARI GEIKO – tori jest atakowany przez kilku uke, nadchodzących kolejno, z jednego kierunku
TANINZU KAKARI GEIKO – tori jest atakowany przez kilku uke, atakujących z dowolnego kierunku
JIYU WAZA – tori wykonuje dowolne techniki
KAESHI WAZA – kontr techniki
HENKA WAZA – odmiany techniki podstawowej
KATA – skodyfikowana, ustalona forma ruchu
KUMI TACHI – ćwiczenia z partnerem przy użyciu bokken
KUMI JO – ćwiczenia z partnerem przy użyciu jo
SUBURI – ćwiczenia indywidualne przy użyciu bokken i jo
JO DORI – metody obrony przed atakiem kijem
TACHI DORI – metody obrony przed atakiem mieczem
TANTO DORI – metody obrony przed atakiem drewnianym nożem
TECHNIKI: UNIERUCHOMIENIA, RZUTY
OSAE WAZA – unieruchomienia
IKKYO – pierwsza forma unieruchomienia
NlKKYO – druga forma unieruchomienia
SANKYO – trzecia forma unieruchomienia
YONKYO – czwarta forma unieruchomienia z uciskiem na czuły punkt przedramienia
GOKYO – piąta forma unieruchomienia (szczególnie przydatna w obronie przed atakiem yokomen uchi z nożem)
HIJIKIME OSAE – forma unieruchomienia przeciwnika z wykorzystaniem dźwigni na staw łokciowy
NAGE WAZA – rzuty
IRIMI NAGE – rzut przez „irimi”, wejście
SHIHO NAGE – rzut podstawowy, tzw. „rzut w cztery strony”
KOTE GAESHI – rzut przez skręcenie nadgarstka, wykonywany również jako unieruchomienie
KAITEN NAGE – rzut obrotowy, wykorzystujący wewnętrzne lub zewnętrzne obejście ramienia partnera
TEN CHI NAGE – rzut „niebo – ziemia” (jap. ten – niebo, chi – ziemia)
KOKYU NAGE – dosł. „rzut oddechem”
JUJIGARAMI – rzut przez skrzyżowanie rąk partnera
KOSHI NAGE – rzut przez biodro
UDEKIME NAGE – rzut wykorzystujący dźwignię na staw łokciowy
INNE POJĘCIA
HARA – brzuch, środek, centrum
KI AI – określenie okrzyku wydawanego w momencie maksymalnej koordynacji ruchu ciała i oddechu
KOKYU – dosł. „oddech, oddychanie”, siła oddechu, w założeniach podkreśla się istotną rolę oddechu w oddziaływaniu na partnera
MA AI – odpowiedni dystans, właściwa odległość między ćwiczącymi w zależności od sytuacji
MARU -koło, okrąg [MARU NI SABAITE – Wykonuj ruch po okręgu]
SANKAKU – trójkąt [SANKAKU NI IRIMI SHITE – Wchodź w ruch jak trójkąt]
SHIKAKU – kwadrat [SHIKAKU NI OSAERU – Zakończ ruch jak kwadrat]
WA – zgodność ruchowa
